De Bining - De verhalen
De fles in de toren
Wist u dat in de toren van de Gereformeerde Kerk te Easternijtsjerk een fles is ingebouwd met daarin een papier waar de namen op staan van de eerste kerkeraadsleden die uitgetreden zijn, ik meen in 1886, uit de Hervormde Gemeente van Oosternijkerk?
De namen zijn:
Durk A. Zwart
Douwe Zwart
Heilco Burger van Raffinus
Lieuwe Jousma
Deze laatste persoon heeft de steen voor het kerkgebouw nog wel aangereden, maar is toen al gauw overleden. In latere jaren is de toren van de kerk af geweest om gerepareerd te worden door de firma Thomas de Wilde, maar de fles is er weer ingebouwd.
(uit: De Doarpsskille, januari 1983, door G.J. = Gertje Jousma, ongehuwd wonend aan De Lyts Ein, waar zij de leeftijd van 100 jaar mocht beleven)
Opmerkingen:
In 1990, ter gelegenheid van het verschijnen van het gedenkboek 1890-1990 Gereformeerde Kerk Oosternijkerk is een afvaardiging van de redactie van dat boek in de toren geweest om naar de fles te zoeken. Deze is toen niet gevonden.
Een vijftal jaren geleden (in 2015) is de torenspits nog eens gerestaureerd. Navraag bij de werkers aan de toren heeft ook toen geen resultaat opgeleverd. Denkelijk zal gewacht moeten worden tot de tijd dat de toren in z’n geheel gedemonteerd zal worden om dan alsnog die fles terug te vinden (of niet?).
U.D.I. helpt diakens
It is 1924 en it ‘nije ljocht’ hat Nijtsjerk noch net berikt. U.D.I. hat de beskikking oer it lokaal efter de grifformearde tsjerke om dêr te oefenjen. Meastentiids barde soks op in jûn troch de wike, mar om’t Rienk Blom, doe de direkteur, troch de wike yn Grins siet, barde dat doe op de sneontejûn.
Op sa’n repetysjejûn kamen ynienen, alhiel ferstuivere, de diakens it lokaal ynfleanen. Direkteur Blom sloech ôf en frege de mannen wêrom’t se repetysje sa ynienen fersteuren. Wat wie it gefal? De diakens wiene yn de tsjerke dwaande om alles klear te setten foar it Hillich Nachtmiel dat de oare dei hâlden wurde soe. Se hiene lykwols sa drok meiïnoar yn petear west dat se in walmjende oaljelampe alhiel fergetten wiene. It gefolch wie dat alles ûnder it roet siet: it lekken, de bekers, de banke, alles!
Direkteur Blom wie gau beret en alle leden fan U.D.I. ha doe mei in pôle droege doeken oan it wriuwen west om alles skjin te krijen. Ien fan de diakens hie ûnderwilens hyltiten mar wer itselde kommintaar: ‘Wie’t net stom! Wie’t net stom!’
De oare deis wie der hast neat mear fan te sjen. Allinne de spinreagen foelen, troch it swartsel!, wol tige op. Dat sil de koster fêst muoid ha!
Met Abraham Kuiper als waakhond
In de jaren zeventig van de vorige eeuw was de nieuwe streekarchivaris van Noordoost-Friesland, de heer Wim T. Keune, geregeld op pad om besturen in zijn regio te interesseren voor het inventariseren en onderbrengen van hun archiefstukken naar het Streekarchivariaat boven de brandweerkazerne aan de Rondweg in Dokkum. Ook met de kerkenraad van de Gereformeerde Kerk in Easternijtsjerk maakte hij een afspraak om op een avond langs te komen om de aanwezige notulenboeken te inventariseren, overbrengen van het archief van de kerk naar het depot van het streekarchief werd resoluut afgewezen. De ‘ouderling van dienst’ maakte de heer Keune wegwijs in de consistorie, toen nog voor in de kerk (nu hal), en ging niet terug naar huis zoals de archivaris dacht, immers dat inventariseren was een tijdrovende klus, maar hij nam statig plaats tegenover hem aan de vergadertafel: hij bleef de hele avond lang een oogje in het zeil houden. Later vertelde Keune dat hij het archief van de Gereformeerde Kerk te Easternijtsjerk had geïnventariseerd onder het wakend oog van een ouderling en van Abraham Kuiper. Diens portret hing aan de muur achter hem!
Les in lokaal gereformeerde kerkgebouw
De christelijke school van Easternijtsjerk, sinds 1950 Foeke Sjoerds Skoalle genoemd, heeft verschillende keren gebruik mogen maken van de accomodatie van het gereformeerde kerkgebouw. De eerste keer was al in 1902. De school uit 1868 werd te klein, dat gebouw had oorspronkelijk maar één lokaal!, omdat er rond 1900 maar liefst 155 kinderen een plekje moesten zoeken. Er zijn verhalen bekend dat de kinderen met z’n zevenen in één bank zaten.
Omdat er in het hele dorp verder geen mogelijkheid was, verzocht het schoolbestuur om gebruik te mogen maken van het kerkgebouw om de kinderen op te vangen tot het nieuwe schoolgebouw, dat op de plaats zou komen van het af te breken oude gebouw, gereedgekomen was. Dat werd toegestaan, maar hoe de 155 kinderen in het kerkgebouw les kregen is niet bekend, het zal behoorlijk aanpassen geweest zijn voor de drie leerkreachten (en de kinderen).
In 1940 is er weer behoorlijk ruimtegebrek op school. Een aanvraag om nieuwbouw is door de oorlogsomstandigheden afgewezen en opnieuw gaat er een verzoek naar de kerkenraad van de Gereformeerde Kerk om gebruik te mogen maken van het lokaal achter de kerk. Dat verzoek wordt afgewezen omdat het lokaal, op last van de burgemeester, ingericht moet worden als nood-ziekenhuis. Twee jaar later wordt het verzoek wel toegestaan en gaat klas 1 voortaan in yhet lokaal achter het kerkgebouw ‘naar school’.
In 1944 komt klas 2 daar ook nog bij en worden beide ruimten achter de kerk in gebruik genomen als school. Dat is dan ook nodig want mede door 40 evacués is de schoolbevolking aangegroeid tot 212 leerlingen! Dat duurt ook na de oorlog nog een poos door, zoals meester Bote Hazenberg in zijn memoires over 1947 schrijft, waarschijnlijk tot de nieuwbouw van de school in 1950.
Omdat de Foeke Sjoerds Skoalle verschillende keren verbouwd en vergroot werd, is er nog een keer tijdelijk gebruik gemaakt van het lokaal achter De Bining.
De stinselmasine
Jierrenlang hat de Grifformearde Tsjerke fan Easternijtsjerk in eigen stinselmasine hân. Al it printwurk, benammen it Jierferslach wie in put wurk, waard fersoarge troch Piet Buwalda. Der wie ek in ploech frijwilligers dy’t holp om boekwurkjes te sammeljen en te niten. De stinselmasine stie yn de konsistoarje, mar ek op de kreake by it oargel.
De Foeke Sjoerds Skoalle hie ek in eigen stinselmasine, dêr waard ek De Doarpsskille op printe. Ienris, yn jannearis 1985, hiene beide masines meiïnoar te krijen en it folgjende ferslach stie letter yn De Doarpsskille te lêzen. In part dêrfan wurdt hjir ôfprinte.
18 jannewaris
(...) en dêr giet de telefoan. It is Tom Zijlstra: de stinselmasine is stikken, ien fan de bannen is knapt. Wat moatte wy no? In monteur op freedtemiddei healwei fiven hoecht men net te besykjen. De doarpskrante moat lykwols klear, moarn sille wy sammelje en nite. Der stiet in gearkomste yn fan nije wike. Wy beslute om Piet Buwalda te freegjen at wy de krante op de stinselmasine fan de Grifformearde Tsjerke ôfprintsje meie. (...) en dêr giet de telefoan foar de tredde kear. It is Tom: om sân oere yn de grifformearde konsistoarje wêze, dan sil Piet Buwalda tekst en útlis jaan.
Om sân oere stiet Piet Buwalda al klear, hy laket wat súntsjes: wat no, swierrichheden mei de masine? No, dit apparaat is krekt neisjoen, dat it stiet ta jimme beskikking. Wy krije tekst en útlis en de earste trije kertier stiet de baas der sels by om ús te helpen. It is noch in hiel kerwei want ús stinsels passe net op dizze masine. Alle koppen (18 stiks) moatte loswurke wurde en op oare stinsels fêstnite. It duorret sa wat langer, mar hawar, it komt klear.
Under tafersjoch fan Abraham Kuyper (fan syn portret oan de wand ôf) kriget De Doarpsskille stadichoan wat mear stal. Ik moat sizze, dit is in bêste masine. Om tsien oere hinne ha ik alle koppen ferwiksele en sil Tom de rest ôfmeitsje. Einliks bin ik dan dochs fan de Skille ôf.
Dat hie’k mar tocht. Om kertier oer âlven giet de telefoan. It is Tom: de masine is stikken, dy goait der dan ien en dan wer tsien of mear út, it wol net. Wy beslute om Piet Buwalda mar wer ris te skillen en te freegjen at hy moarn om njoggen oere wer presint wêze wol om ús te helpen.
De oare moarns om njoggen oere stiet Piet Buwalda al wer súntsjes te glimkjen: wiene dit faaks de swierrichheden? Hy ferskoot twa lytse blokjes en begjint te draaien: as in trein !!
Wy steane der mei in beskamme holle by; dat kriget men as men amateurs oan it wurk set. De baas sels bliuwt no it hiele skoft sels yn aksje en healwei âlven is alles der troch hinne (...).
Neiskrift.
Op in bepaald momint wiene de beide stinselmasines eins ynein en skafte de skoalle in baas stinselmasine oan dêr’t ek de Grifformearde Tsjerke al it printwurk op dwaan koe. Doe beskikte Piet Buwalda oer in eigen kaai fan de skoalle en ha wy mannich nijsgjirrich petear hân as Piet wer ris te gast wie op de Foeke Sjoerds Skoalle.
Colofon
By it sluten fan de tsjerkedoar, 2020
