De stoomtram rijdt door Achlum (1902-1939)
De Nederlandsche Tramweg Maatschappij (NTM) was tussen 1880 en 1956 verantwoordelijk voor het aanleggen, exploiteren en onderhouden van de tramlijnen die in Friesland hebben gelegen.De eerste stoomtram reed op 11 januari 1882 tussen Sneek en Bolsward. Daarna volgden veel nieuwe tramlijnen door de hele provincie en op 1 september 1902 reed de eerste tram door Achlum als onderdeel van de verbinding Franeker-Arum. In Franeker kon men overstappen op de tram naar Leeuwarden, in Arum naar Bolsward en Harlingen.De tramlijnen waren zowel voor het vervoer van passagiers, als van goederen.
Ananleg trambaan Arum Franeker
Op 10 mei 1899 verleent de gemeenteraad vergunning voor de aanleg van de trambaan en kan met de aankoop van de grond worden begonnen. Met een drietal landgebruikers lukt het niet een koopovereenkomst “in der minne” te sluiten en daarom wordt in juni 1901 besloten tot onteigening van de benodigde gronden over te gaan.Op 29 mei 1902 meldt de krant dat de brug over de dorpsvaart in Achlum nagenoeg voltooid is. Deze vervangt de oude bouwvallige brug en is zowel voor het gewone verkeer als voor de tram bestemd. De doorvaartbreedte is vergroot zodat ook het scheepvaartverkeer beter af is. Op 27 juni zijn de wissels op het emplacement Arum gereed en is men bezig met het leggen van de bielzen in de richting Achlum.Op 1 september 1902 wordt de tramlijn Franeker-Arum zonder feestelijkheden voor “het publiek verkeer” geopend.
DienstregelingLeeuwarden Franeker Arum De tram reed op werkdagen (inclusief zaterdag) 7 keer in beide richtingen en op vrijdagmorgen vroeg nog een keer extra richting Leeuwarden in verband met de vrijdagmarkt (vee- en warenmarkt). Op zondag waren er drie tramritten in beide richtingen. Op de dagen van belangrijke kaatswedstrijden in Franeker, Leeuwarden en Arum reed de tram extra ritten, zo ook tijdens andere bijzondere evenementen, zoals de kermis in Leeuwarden, de Landbouwtentoonstelling in Franeker en het bezoek van H.M. de koningin aan Bolsward, Leeuwarden en Harlingen in september 1905.
Tramstation Achlum
Het tramstation aan het Jonkerschap was niet alleen in gebruik voor de verkoop van kaartjes/abonnementen, maar ook als koffiehuis en als café voor feesten en partijen met name voor de kerkse Achlumers, want die werden geacht niet in het dorpscafé aan de Dorpsstraat te komen. Verder gebruikten de notarissen uit de omgeving het tramstation/café voor het ter inzage leggen van kaarten en voorwaarden van te verkopen of te verhuren gebouwen en landerijen. Ook vonden er veilingen en verkopingen plaats.
ongelukkenOp 18 november 1933 meldt het Leeuwarder Nieuwsblad:“Vreeselijk ongeluk met de tramScholier beide beenen afgeredenFraneker, 18 nov. Op het emplacement van het tramstation alhier is vanmiddag ruim twaalf uur een ernstig ongeluk gebeurd, waarbij den twaalfjarigen Jan Bogers uit Achlum de beide beenen zijn afgereden. Hij is na voorloopig te zijn verbonden per auto onmiddellijk naar het Diaconessenhuis in Leeuwarden vervoerd.De jongen is een leerling van de chr. Mulo-school te Franeker. Hij kwam met zijn boekentasch onder de arm uit school en wilde, terwijl de tram, die uit Leeuwarden kwam en nog rangeeren moest, nog eenigszins in beweging was, naar binnen springen. Deze tram is een goederentram, die een personenwagen meevoert, en die van Leeuwarden, via Franeker en Arum naar Bolsward rijdt. De jongen schijnt van de treeplank te zijn gegleden en kwam met zijn beenen onder de wielen van de eerstvolgende goederenwagen terecht. Waarschijnlijk zijn beide beenen verloren, één been werd finaal afgereden. Aan het station is de knaap, een zoontje van ds. Bogers te Achlum, door de doktoren D. Oosterbaan en Chr. van Saarloos voorloopig verbonden en daarna in hoogst zorgwekkende toestand per auto onmiddellijk naar het Diaconessenhuis te Leeuwarden vervoerd.Naar ons wordt meegedeeld treft het personeel der tram geen schuld. Conducteurs waren de heeren R. Algra en K. Reeder van Leeuwarden, machinist was de heer S. Hiemstra van Leeuwarden.”
Het Nieuwsblad van het Noorden meldt op 1 april 1903:“OngelukkenMen meldt uit Franeker d.d. 30 Maart:Terwijl de werkman L. v.d. M., van Welsrijp, zich hedenmorgen te paard bevond tussen Hitzum en Achlum, schrok het paard, v.d. M. viel er af en ontving van het dier een zoodanigen slag, dat hij zoo goed als onmiddellijk overleed. De juist aankomende tram Arum-Franeker nam het lijk naar hier mede, waar door de autoriteiten de noodige formaliteiten zijn verricht.”
Opheffing tramlijnOp 13 september 1939, 37 jaar na de opening van de tramlijn, heeft de tramlijn tussen Franeker en Arum het pleit om het bestaan verloren. De lijn is niet meer rendabel, er is te veel concurrentie van autobussen. De trambaan wordt op- en afgebroken nadat hiervoor toestemming is verleend door de Minister van Waterstaat en de provincie. Autobussen nemen het vervoer van de passagiers over en vrachtauto’s het vervoer van de goederen.
Zichtbare overblijfselen trambaanDe route van de oude trambaan Franeker-Arum is op sommige plaatsen nog te herkennen in het landschap o.a. daar waar nog restanten van brughoofden aanwezig zijn. Het best zichtbaar is de trambaan op de plaats van het Hitzumer Binnenpad, een dijkje in het landschap, nu in gebruik als vrijliggend fietspad tussen Hitzum en Franeker.
Colofon
Hepkema’s Courant, Leeuwarder Nieuwsblad, Nieuwsblad van het Noorden, Leeuwarder courant, ansichtkaarten uit de verzameling van Ruud Hendriks, website van Jacob (www.diggelfjoer.swalker.nl)
